| ๑. ก้านช่อดอก (peduncle) | ๘. ก้านชูอับเรณู (filament) | |||
| ๒. ใบประดับ (bract) | ๙. อับเรณู (anther) | |||
| ๓. ก้านดอกย่อย (pedicle) | ๑๐. เกสรเพศเมีย (pistil) | |||
| ๔. ฐานดอก (receptacle) | ๑๑. ก้านเกสรเพศเมีย (style) | |||
| ๔. กลีบเลี้ยง (sepal) | ๑๒. ยอดเกสรเพศเมีย (stigma) | |||
| ๖. กลีบดอก (petal) | ๑๓. รังไข่ (ovary) | |||
| ๗. เกสรเพศผู้ (stamen) | ๑๔. ออวุล (ovule) |
แต่ละกลีบเรียกว่า กลีบดอก (petal) พบได้ทั้งกลีบดอกที่แยกกันเป็นอิสระและกลีบดอกที่เชื่อมติดกัน พืชบางชนิดอาจไม่มีกลีบดอก
กลีบดอกแยกกันเป็นอิสระ ที่มีรูปทรงเฉพาะมี ดังนี้
1. รูปกากบาท (cruciform) ประกอบด้วยกลีบดอก 4 กลีบ แต่ละคู่ตั้งฉากกัน
2. รูปดอกถั่ว (papilionaceous form) ประกอบด้วยกลีบดอก 5 กลีบ แบ่งเป็น 3 ขนาด กลีบขนาดใหญ่ที่อยู่ด้านบนเรียกว่า กลีบกลาง (standard) กลีบข้าง 1 คู่ เรียกว่ากลีบคู่ข้าง (wing) และกลีบคู่ล่างที่เชื่อมกันเป็นกระโดง เรียกว่า กลีบคู่ล่าง (keel)
3. รูปดอกหางนกยูง (caesalpinaceous form) ประกอบด้วยกลีบดอก 5 กลีบ ซึ่งมี 4 กลีบ มีรูปร่างคล้ายคลึงกัน ส่วนกลีบบนสุดมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไป
กลีบดอกที่เชื่อมติดกัน มีรูปแบบต่าง ๆ ดังนี้
รูปกงล้อ (rotate) กลีบดอกเชื่อมติดกันและแผ่ออกคล้ายรูปกงล้อ
รูปดอกเข็ม (salverform) กลีบดอกเชื่อมติดกันคล้ายรูปกรวยแคบหรือทรงแจกัน
รูปกรวย (funnelform) กลีบดอกเชื่อมติดกันคล้ายรูปรูปแตรหรือกรวยกว้าง
รูประฆัง (campanulate) กลีบดอกเชื่อมติดกันคล้ายรูประฆัง
รูปคนโท (urceolate) กลีบดอกเชื่อติดกันคล้ายรูปคนโท
รูปหลอด (tubular) กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปหลอด
รูปปากเปิด (bilabiate) กลีบดอกเชื่อมติดกันที่โคน ปลายแยกเป็น 2 ส่วน ขนาดและลักษณะต่างกัน
 |
 |
 |
 |
||
| รูปกงล้อ (rotate) |
รูปดอกเข็ม (salverform) |
รูปกรวย (funnelform) |
รูประฆัง (campanulate) |
||
 |
 |
 |
|||
| รูปคนโท (urceolate) |
รูปหลอด (tubular) |
รูปปากเปิด (bilabiate) |
ประกอบด้วยเกสรเพศผู้ (stamen) ตั้งแต่หนึ่ง ถึงจำนวนมาก เกสรเพศผู้ประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ คือ ก้านชูอับเรณู (filament) อับเรณู (anther) และละอองเรณู (pollen grain) ซึ่งอยู่ในอับเรณู
ก้านชูอับเรณูจะมีการติดกับอับเรณูหลายแบบ คือ ก้านชูอับเรณูที่โคนอับเรณู (basifixed) ก้านชูอับเรณูติดที่ด้านหลังอับเรณู (dorsifixed) และก้านชูอับเรณูติดที่กลางอับเรณู ทำให้อับเรณูเคลื่อนไหวได้ (versatile)
ประกอบไปด้วยเกสรเพศเมีย (pistil) ตั้งแต่ 1 ถึงหลายอัน เกสรเพศเมียประกอบด้วยสารต่าง ๆ คือ รังไข่ (ovary) ไข่ (ovule) ก้านเกสรเพศเมีย (style) และยอดเกสรเพศเมีย (stigma)
เป็นลักษณะสำคัญที่ใช้ประกอบการจำแนกชนิด แบ่งออกเป็น
รังไข่เหนือวงกลีบ (superior ovary) ส่วนของรังไข่อยู่เหนือวงต่าง ๆ ของดอก
รังไข่กึ่งใต้วงกลีบ (half-inferior ovary) รังไข่มีส่วนต่าง ๆ ของดอกติดอยู่กึ่งกลาง
รังไข่ใต้วงกลีบ (inferior ovary) ส่วนของรังไข่อยู่ต่ำกว่าวงต่าง ๆ ของดอก
 |
 |
 |
||
| รังไข่เหนือวงกลีบ (superior ovary) |
รังไข่กึ่งใต้วงกลีบ (half-inferior ovary) |
รังไข่ใต้วงกลีบ (inferior ovary) |
ดอกอาจจะพบทั้งที่เป็นดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อ โดยมีดอกมากกว่าหนึ่งติดอยู่บนแกนกลาง ลักษณะการติดของดอกทำให้เกิดช่อดอกแบบต่าง ๆ กันดังนี้
ช่อเชิงลด (spike) ช่อดอกที่ดอกย่อยไม่มีก้าน
ช่อกระจะ (raceme) ช่อดอกที่ดอกย่อยมีก้าน แกนกลางไม่แตกแขนง
ช่อแบบหางกระรอก (catkin) คล้ายกับช่อเชิงลด แต่ช่อจะห้อยลงและดอกมักมีเพศเดียว
ช่อซี่ร่ม (umbel) ช่อดอกที่ดอกย่อยออกจากจุดเดียวกันและมีก้านยาวเท่ากัน
ช่อกระจุกแน่น (head) ช่อดอกที่มีดอกย่อยอัดกันแน่นบนฐานรองดอกรูปจาน
ช่อดอกระจุก (cyme) ช่อดอกที่มีดอกกลางบานก่อนดอกล่าง
ช่อดอกแยกแขนง (panicle) ช่อดอกที่แกนกลางแตกแขนง
ช่อดอกเชิงหลั่น (corymb) ช่อดอกที่ดอกย่อยอยู่ในระนาบเดียวกันก้านดอกยาวไม่เท่ากัน
ช่อดอกเชิงลดมีกาบ (spadix) เป็นช่อดอกแบบเชิงลด ที่มีดอกแยกเพศติดอยู่บนแกน แล้วมีกาบหุ้ม เช่น ดอกหน้าวัว
 |
 |
 |
||
| ช่อเชิงลด (spike) |
ช่อกระจะ (raceme) |
ช่อแบบหางกระรอก (catkin) |
||
 |
 |
 |
||
| ช่อซี่ร่ม (umbel) |
ช่อกระจุกแน่น (head) |
ช่อดอกระจุก (cyme) |
||
 |
 |
 |
||
| ช่อดอกแยกแขนง (panicle) |
ช่อดอกเชิงหลั่น (corymb) |
ช่อดอกเชิงลดมีกาบ (spadix) |