อำเภอทุ่งใหญ่ มีประวัติการจัดตั้งมาเป็นเวลาอันยาวนาน เฉพาะที่เป็นกิ่งอำเภอนั้นก็นานกว่าครึ่งศตวรรษ ซึ่งต่างจากอำเภออื่นๆ ในปัจจุบัน บางอำเภอก็เป็นกิ่งอำเภอเพียง 3 ปี ก็ยกฐานะเป็นอำเภอ ทางเดินของอำเภอและชาวอำเภอทุ่งใหญ่จึงยาวไกลคดเคี้ยวทุรกันดารอย่างน่าศึกษาเป็นบทเรียน
ประวัติ ข้อมูลของอำเภอทุ่งใหญ่ที่นำเสนอนี้ได้มาจากเอกสารของทางราชการหนังสือตำนานประวัติเล่าเรื่อง และการพบปะสนทนากับบุคคลต่างๆ ทั้งข้าราชการ พระสงฆ์ ประชาชน ผู้นำท้องถิ่น และขอขอบคุณเป็นพิเศษสำหรับ คุณฉลอง เทพจินดา ผู้ใหญ่บ้านนักพัฒนา ผู้มีมนุษย์สัมพันธ์และอัธยาศัยโอบอ้อมอารี ที่สละเวลาเต็มวันเป็นผู้นำทางเข้าถึงพื้นที่ ทุ่งใหญ่จนทั่วถึง
เดิมมีฐานะเป็นกิ่งอำเภอ อยู่ภายใต้การปกครองของอำเภอทุ่งสง หลังจากนั้นจึงยกฐานะจากตำบลขึ้นเป็นกิ่งอำเภอเมื่อ พ.ศ. 2449 ที่ว่าการกิ่งอำเภอเดิมตั้งอยู่ที่บ้านบางปรน หมู่ที่ 2 ตำบลกุแหระ ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2452 จึงได้ย้ายที่ตั้งมาตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 2 ตำบลท่ายาง และเปลี่ยนจากชื่อเดิมคือ "กิ่งอำเภอกุแหระ" เป็น "กิ่งอำเภอท่ายาง" ตามตำบลที่มาตั้งเป็นที่ว่าการกิ่งอำเภอใหม่
และมีฐานะเป็นกิ่งอำเภอมาจนกระทั้งได้มีพระราชกฤษฎีกาให้ยกฐานะขึ้นเป็นอำเภอ เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 2502 เมื่อยกฐานะเป็นอำเภอแล้วจึงใช้ชื่อว่า "อำเภอท่ายาง" ตามชื่อกิ่งอำเภอเดิมและที่ว่าการยังคงตั้งอยู่ที่เดิม
ภายหลังปรากฏว่าชื่ออำเภอท่ายางไปพ้องกับชื่อ อำเภอท่ายาง จังหวัดเพชรบุรี ทางราชการจึงได้เปลี่ยนชื่อจากอำเภอท่ายาง เป็น อำเภอทุ่งใหญ่ เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2504 ชื่อที่เปลี่ยนใหม่นี้ได้เอาชื่อของตำบลๆ หนึ่งในเขตการปกครอง
คือ ตำบลทุ่งใหญ่ ในปัจจุบัน ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของตำบลที่ตั้งที่ว่าการอำเภอในปัจจุบัน ส่วนในด้านการปกครองท้องถิ่นนั้นยังคงใช้ชื่อว่าสุขาภิบาลท่ายาง เหมือนเดิม อำเภอทุ่งใหญ่เป็นอำเภอที่มีฐานะเป็นกิ่งอำเภอในระยะเวลายาวนานที่สุด คือ เป็นกิ่งอำเภอนานถึง 53 ปี
จากข้อมูลในอดีตของอำเภอทุ่งใหญ่ ซึ่งได้กล่าวมาข้างต้น นับรวมจนถึงปัจจุบันเป็นเวลา 87 ปี เหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ ตามคำบอกเล่าสืบต่อกันมาของคนโบราณ กล่าวกันว่าคนถิ่นเดิมได้อพยพมาจากหลายแห่ง คือ เมื่อครั้งสงครามพม่าศึกเก้าทัพ ตรงกับสมัยรัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์พม่าตีเมืองถลางและทางตอนใต้ของไทยมีคนบางส่วนได้อพยพมาจากจังหวัดสงขลา พัทลุง สุราษฎร์ธานี และบางอำเภอของจังหวัดนครศรีธรรมราช เช่น อำเภอฉวาง มาตั้งถิ่นฐานที่ตำบลทุ่งใหญ่ ตำบลท่ายาง ตำบลกุแหระ ตำบลปริก
ความสำคัญทางด้านวรรณคดีและวัฒนธรรม มีโบราณสถานที่สำคัญ คือ เจดีย์ศรีวิชัย ที่วัดภูเขาหลัก หมู่ที่ 5 ตำบลทุ่งสัง เพียงแห่งเดียว สำหรับวัดที่เคยมีชื่อเสียงในสมัยโบราณ คือ วัดภูเขาหลัก ตำบลทุ่งสัง วัดบางวงศ์ ตำบลบางรูป วัดใหม่ ตำบลทุ่งใหญ่ เพราะเคยมีสมภารที่มีชื่อเสียงชำนาญทางไสยเวทย์ติดต่อกันมา
สถานที่ที่เคยพบโบราณวัตถุหลายแห่ง เช่น ถ้ำเขาสัง ตำบลทุ่งสัง ราษฎรขุดมูลค้างคาวพบกาตักน้ำทำด้วยทองสัมฤทธิ์ บาตร และสิ่งอื่นๆ อีกมากมาย ที่ตำบลท่ายาง มีคนเคยพบวัตถุโบราณมากแต่ไม่สามารถเคลื่อนย้ายออกไปได้ และที่วัดภูเขาดิน พบซากกระดูกนานชนิด ซากเปลือกหอยมากมาย
|
