ชื่อท้องถิ่น
เห็ดอมตะ เห็ดจวักงู เห็ดหมื่นปี Lacquered mushroom หรือ Reishi (ญี่ปุ่น) Ling Zhi (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์
Ganoderma lucidum (Fr.) Karst.
วงศ์
POLYPORACEAE
ชื่อสามัญ
Holy mushroom
ลักษณะ
หมวกเห็ดมีลักษณะเป็นแผ่นบานออก ผิวด้านบนมันเป็นเงาเหมือนเคลือบด้วยแลคเกอร์ สีน้ำตาลหรือสีน้ำตาลม่วงและดำ มีรูปร่างต่างๆ บางครั้งมีก้าน บางครั้งไม่มี ใต้หมวกเห็ดไม่มีครีบ สปอร์มีลักษณะแบน รูปรีคล้ายไข่ สปอร์มีขนาด 6.3-7.1 x 3.5-4.3 x 2.0-2.5 mm
การขยายพันธุ์
แต่เดิมเกิดเองตามธรรมชาติมักขึ้นบนตอไม้ที่ ตายแล้วหรือบนต้นไม้บางชนิด เช่น คูน ก้ามปู หางนกยูงฝรั่ง ยางนา ยางพารา จะพบในป่าเขตอบอุ่น และเขตร้อน บางกรณีอาจเป็นพาราสิตของรากพืช ในประเทศญี่ปุ่นพบขึ้นบนต้นพลัม เห็ดหลินจือที่ผลิตเป็นการค้า ได้มา จากการเพาะปลูก ผู้ผลิตรายสำคัญได้แก่ จีน ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา
หน่วยปฏิบัติการวิจัยเห็ด จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ทดลองนำหัวเชื้อเพาะลงถุงขี้เลื่อย เช่นการเพาะ เห็ดโดยทั่วไป โดยใช้ขี้เลื่อยยางพาราผสมรำยิบซั่ม ดีเกลือ บ่มถุงที่อุณหภูมิธรรมชาติในช่วงฤดูฝนที่อากาศไม่ร้อนจัด เส้นใยเจริญได้ดี เมื่อเส้นใยเต็มถุงแล้วต้องรอให้ก้อนเชื้อสมบูรณ์อีก 2 สัปดาห์ จึงทำการเปิดถุงออก โดยดึงจุกสำลีออก แล้วให้ความชื้น เห็ดจะเริ่มโผล่ส่วนก้านขึ้นมาในเวลา 7-10 วัน ดอกเห็ดเจริญเติบโตช้า ใช้เวลาอีกประมาณ 3 สัปดาห์ จึงพัฒนาเต็มที่ สร้างรูใต้หมวกและสร้างสปอร์ ลักษณะดอกที่เพาะจากถุง ขึ้เลื่อยอาจมีรูปร่าง และสีต่างจากที่ขึ้นในธรรมชาติ เนื่องจากปัจจัยเรื่องอาหาร และสิ่งแวดล้อม
ส่วนที่นำมาเป็นยา
หมวกเห็ด (fruiting body)
สารเคมีและสารอาหารที่สำคัญ
1. กลุ่ม polysaccharide ซึ่งมีผู้พบ Polysaccharide A, B, C, D, E, F, G, H Polysacharide BN-3-A, B, C และ polysaccharide อื่นๆ ซึ่งสารในกลุ่มนี้จะมีฤทธิ์สำคัญในการต้านมะเร็ง และกระตุ้นภูมิต้านทาน ลดการอักเสบ และป้องกันอันตรายจากการฉายรังสี
2. กลุ่ม triterpenoids ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เห็ดหลินจือมีรสขม มีผู้ศึกษาและพบสารกลุ่มนี้ประมาณ 100 ชนิด แต่ที่สำคัญและมีผู้พบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาจะได้แก่ ganoderic acid R & S , ganoderic acid K , ganoderic acid C, F, H ), ganoderic acid A, B ), ganoderal A , ganoderol A, B , oleic acid
3. กลุ่ม peptidoglycan เป็นสารกลุ่มที่มีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด ที่สำคัญคือ ganoderan A, B, C
4. กลุ่ม protoalkaloid และกรดอะมิโน ได้แก่ adenosine , adenine ,uracil, uridine ซึ่งมีฤทธิ์รักษาอาการกล้ามเนื้อลีบ ยับยั้งการจับตัวของเกร็ดเลือด
5. กลุ่มสเตียรอยด์ ในกลุ่มนี้จะเป็นอนุพันธ์กลุ่ม homolanosteroid carboxyacetyl quercinic acid ซึ่งมีฤทธิ์ยับยั้งมะเร็ง และ ganodersterone ซึ่งมีฤทธิ์กระตุ้นการทำงานของตับ
6. โปรตีน ได้มีผู้สกัดพบว่าโปรตีน Ling-Zhi 8 (LZ-8) มีฤทธิ์กระตุ้นภูมิต้านทาน
7. สารอื่นๆ ได้แก่ cyclooctosulfur
สรรพคุณทางยา
และวิธีใช้
เห็ดหลินจือเป็นยาจีน (Traditional Chinese Medicine) มานานนับเป็นพันปี จัดเป็นสมุน ไพร ที่มีฤทธิ์บำรุงร่างกาย (tonic herbs) ยาอายุวัฒนะ (increase longivity) ทำให้มีกำลัง (benefiting vital energy, boosting energy) ผิวพรรณเปล่งปลั่ง (improve the comple xion) ช่วยให้ความคิดและการ ตัดสินใจดีขึ้น (increased spiritual awareness and deter mination) ทำให้สงบ ช่วยรักษา อาการนอนไม่หลับ สรรพคุณอื่นๆ ได้แก่ ต้านมะเร็ง ช่วยบำรุงและป้องกันตับจากสารพิษ ความดันโลหิตสูง ลดระดับโคเรสเตอรอล ลดระดับน้ำตาลในเลือด ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเลือด ขับปัสสาวะ เป็นยาระบาย ช่วยย่อย รักษาหลอดลมอักเสบ โรคปอด ข้ออักเสบ และ ลดน้ำหนัก
ข้อควรรู้