ชื่อท้องถิ่น |
ฟ้าทะลาย น้ำลายพังพอน, สามสิบดี (ร้อยเอ็ด), ฟ้าสะท้าน (พัทลุง), เมฆทะลาย (ยะลา), คีปังฮี,ชวงชิมน้อย, โข่งเช่า (จีน) ขุนโจรห้าร้อย ยากันงู |
ชื่อวิทยาศาสตร์ |
Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall. ex Nees |
วงศ์ |
ACANTHACEAE |
ชื่อสามัญ |
Kariyat, The Creat |
ลักษณะ |
เป็นไม้ล้มลุกสูงประมาณ 30-60 ซม. ลำต้นตั้งตรงเป็นสี่เหลี่ยม ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่ หรือรูปหอก กว้าง 2-3 ซม. ยาว 4-8 ซม. ปลายใบแหลมสีเขียวเข้ม ดอกออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ เป็นดอกเล็ก ๆ กลีบดอกสีขาว โคนกลีบดอกติดกัน ปลายแยกออกเป็น 2 ปาก ปากบนมี 3 กลับ มีเส้นสีแดงเข้มพาดตามยาว ปากล่างมี 2 กลีบ ผล เป็นฝักแบนสีเขียวอมน้ำตาล มีร่องลึกตามยาว ฝักแก่จะแตกออกเป็น 2 ซีก ภายในมีหลายเมล็ด |
การขยายพันธุ์ |
โดยใช้เมล็ด ขึ้นได้ทั่วไปในดินทุกชนิด ปลูกได้ทุกฤดูกาล การปลูกควรปรับดินให้เรียบ หยอดเมล็ดลงในดินและกลบให้เรียบร้อย รดน้ำให้ชุ่ม |
ส่วนที่นำมาเป็นยา |
ใบ หรือ ทั้งต้น (ตัดรากทิ้ง) |
สารเคมีและสารอาหารที่สำคัญ |
เป็นสารรสขมชื่อ แอนโดรกราโฟรไลด์ (andrographolide) และพานิโคไลด์ (panicolide) เถ้าของฟ้าทะลายโจรมีสารโปตัสเซียมสูง |
สรรพคุณทางยา และวิธีใช้ |
แก้ไข้: ใช้ครั้งละ 1 กำมือ (แห้งหนัก 3 กรัม สดหนัก 25 กรัม) ต้มกับน้ำดื่มก่อนอาหารเช้าและเย็นหรือเวลามีอาการ แก้ท้องเสีย: นำใบสดมาล้างให้สะอาด ตากแดดให้แห้ง แล้วนำไปบดเป็นผงละเอียด ผสมกับน้ำผึ้ง ปั้นเป็นลูกกลอน รับประทานครั้งละ 1.5 กรัม วันละ 4 ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน เอาใบตากแดดให้แห้งใส่ขวดผสมกับเหล้าขาว แช่ให้ท่วมยาเล็กน้อยเขย่าขวดหรือคนยา วันละ 1 ครั้ง จนครบ 7 วัน กรองเอาแต่น้ำรับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนโต๊ะ วันละ 3-4 ครั้ง ก่อนอาหาร แก้ท้องเดิน: ใช้ต้นแห้งทั้งต้น หั่นเป็นชิ้นประมาณ 1-3 กำมือ (3-4 กรัม) ต้มเอาน้ำดื่ม แก้บิดไม่มีตัว: ใช้ทั้งต้น (ตัดรากทิ้ง) ผึ่งให้แห้งบดเป็นผงให้รับประทานครั้งละ 1 กรัม เช้าเย็นเป็นเวลา 2 วัน แก้ฝี: ใช้ใบค่อนข้างแก่ประมาณ 1 กำมือ แล้วเอาเกลือ 3 เม็ด ใส่ผสมตำรวมกันพอละเอียด เอาสุราครึ่งถ้วยชา น้ำครึ่งช้อนชา ใส่รวมลงไป คนให้เข้ากันเทน้ำกิน ส่วนกากที่เหลือใช้พอกแผลฝี |
ข้อควรระวัง |
มีฤทธิ์ลดความดันเลือดได้ ดังนั้นในคนไข้ที่มีความดันเลือดต่ำ เช่น 90/60 มม.ปรอท ไม่ควรใช้ เพื่อความปลอดภัยก่อนใช้ฟ้าทะลายโจรควรวัดความดันเลือดก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรายที่มีอาการเวียนศรีษะ เหนื่อยง่าย หน้ามืดและเป็นลมง่าย บางคนกินยานี้แล้วอาจจะเกิดอาการปวดท้องเล็กน้อย ท้องเสีย ปวดเอว เวียนหัว ปวดหัว ถ้าเกิดอาการเหล่านี้ขึ้นให้หยุดยา หรือลดขนาดของยา โดยทั่วไปเมื่อหยุดยาแล้วอาการเหล่านี้จะหายไปเองใน 1-3 วัน |
ฟักทอง | มะเกลือ |