คนเรานั้นหากอยากประสบความสำเร็จในชีวิต นอกจากการพัฒนาการ พัฒนาจิตแล้ว การพัฒนาการดำรงตนควบคู่ไปกับการพัฒนาความสัมพันธ์กับผู้คน นับเป็นสิ่งที่ต้องกระทำเป็นอย่างยิ่ง         เกี่ยวกับการพัฒนา "การดำรงตน" ก็คือการตั้งตนอยู่ในความไม่ประมาท มีสัมมาอาชีวะที่ดีงาม โดยเฉพาะในด้านการงาน ควรจะมีแผนและเป้าหมายดังนี้ อาจทำให้ครบวงจรเรียกว่าวงจรแห่งความสำเร็จ คือ         ประการที่ 1 วางแผน คือลองคิดพิจารณาว่าในอนาคตต่อไปจากวันนี้เราทำอะไร ที่ไหน เมื่อไหร่ อย่างไร และทำไม         การวางแผนอย่างนี้ อาจทำเป็นรายวัน รายเดือน รายปี หรือหลาย ๆ ปีก็ได้ ถ้าไม่เคยทำเลย ลองแบบรายวันดูก่อนก็ได้ ลองสมมุติว่าพรุ่งนี้เมื่อมาถึง ตั้งแต่เช้าถึงค่ำ เราจะทำอะไรบ้าง ในแต่ละช่วงของเวลา และไปที่ไหนบ้าง แต่งชุดอะไร จากนั้นก็มีการเตรียมการเพื่อให้สามารถทำไปตามแผนให้ได้ เช่นคิดจะแต่งชุดหล่อ ชุดสวย สีม่วง ก็ไปลองดูซิว่าได้ซักรีดหรือยัง ถ้ายังก็ไปจัดเตรียมไว้ให้พร้อม และลองทำไปตามกำหนดเวลาต่าง ๆ ตามที่วางไว้ ซึ่งแน่นอน อาจไม่เป็นไปตามแผนทั้งหมด แต่ก็ทำให้ดูอะไรได้มากขึ้น         ประการที่ 2 ปฏิบัติตามแผน เมื่อวางแผนแล้ว ก็ปฏิบัติไปตามที่วางแผนไว้ เป็นขั้นเป็นตอน เรื่องการปฏิบัติตามแผนนี้เป็นเรื่องสำคัญมากที่คนเขาชอบพูดกันว่า การวางแผนภาษาฝรั่งเรียกว่า "แพลนนิ่ง" คนไทยเราวางแผนเสร็จก็มักจะ "นิ่ง" ตามชื่อ คือไม่ได้ปฏิบัติไปตามที่แผนวางไว้ เลยทำอะไรไม่ค่อยประสบความสำเร็จ เพราะฉะนั้น เมื่อวางแผนแล้ว จึงต้องปฏิบัติตามแผนให้ได้         ประการที่ 3 ประเมินผลแผน ภายหลังการวางแผนชีวิตไปแล้ว และปฏิบัติไปตามที่วางแผนไว้แล้ว แน่นอน บางอย่างก็ประสบความสำเร็จด้วยดี บางอย่างก็ไม่ประสบความสำเร็จ เพราะมีอุปสรรคปัญหาต่าง ๆ เราจึงต้องมีการประเมินผลแผนว่าเป็นอย่างไรบ้าง มีปัญหาอุปสรรคใดบ้าง และจะแก้ไขอย่างไร ทั้งนี้ในส่วนที่ไม่ประสบความสำเร็จก็จะได้หาหนทางแก้ไขในคราวต่อไป โดยกลับไปวางแผนใหม่ แล้วก็ปฏิบัติตามแผนใหม่และประเมินผลใหม่อีกครั้ง         ทั้ง 3 ขั้นตอนนี้ ถ้าเรานำมาใช้ในการดำรงชีวิตของเราบ่อย ๆ จะทำให้ชีวิตมีแก่นสาร มีการดำรงชีวิตไปอย่างมีคุณค่า ยิ่งถ้านำไปใช้กับอาชีพการงานที่ทำแล้ว จะยิ่งแจ๋วมาก         แต่อนิจจา คนไม่ค่อยทำกันหรอก หรือทำก็ไม่ค่อยจริงจังอะไรกันนัก เรียกว่าอยู่กันแบบลอยลมไป แล้วแต่โชคชะตาราศีจะกำหนด หรือแล้วแต่หน้าที่การงานที่เจ้านายเขาสั่งมาจะกำหนด แล้วก็ทำไปตามเขา ไม่ได้ทำไปตามเรา ดังนั้นการพัฒนาการดำรงชีวิตตนจึงไม่เกิดมากนัก         คราวนี้มาถึงการพัฒนา "ความสัมพันธ์กับผู้คน" บ้าง ในหลายตอนที่ผ่านมาได้กล่าวถึงหลักทั่วไป รวมทั้งหลักของนักจิตวิทยาที่มีชื่อเสียงของต่างประเทศมาแล้ว ต่อไปนี้จะขอคุยแบบหลักไทย ๆ บ้าง         หลักการนี้รวบรวมโดยอาจารย์ชิต นิลพานิช อดีตอธิการบดีวิทยาลัยการปกครองและผู้ว่าราชการจังหวัดหลายจังหวัด ท่านได้รวบรวมหลักมนุษยสัมพันธ์ที่ใช้ในการปกครองและการบริหารงานไว้มากมาย         โดยท่านถือหลักว่า คนเรานั้นมีผู้คนแวดล้อมอยู่ 4 ประเภท คือ เบื้องสูง ได้แก้เจ้านาย หรือผู้บังคับบัญชา เบื้องกลาง ได้แก่เพื่อร่วมงานระดับเดียวกันเบื้องต่ำ คือลูกน้อง หรือผู้ใต้บังคับบัญชา และเบื้องรอบ ๆ ทั่วไป คือ ลูกค้า ประชาชน         บุคคลทั้ง 4 ประเภทนี้ ถ้าอยากสัมพันธ์ให้ดี ต้องเข้ากับเขาให้ได้ ซึ่งท่านอาจารย์ชิตได้สรุปย่อ ๆ ไว้เยอะแยะ ลองอ่านไล่ไปดูก็ได้ว่าเราได้ทำหรือยัง ถ้ายังไงลองทำดูนะครับ รับรองว่าแจ๋ว
		1	หลักการเข้ากับผู้บังคับบัญชา
				ทำงานให้ดี หลีกเลี่ยงการสอพลอ
				หาทางให้ความคิดของผู้บังคับบัญชาได้ผล
				เคารพยกย่องตามฐานะ
				ไม่ควรพูดว่า "ได้ครับ" หรือ "ไม่ได้ครับ" ตลอดเวลา ควรใช้คำว่า "แต่ว่า" บ้าง
				อย่าก่อศัตรูกับเพื่อนร่วมงานในระดับเดียวกัน
				เรียนรู้นิสัยการทำงานของผู้บังคับบัญชา
				อย่ารบกวนผู้บังคับบัญชาด้วยเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ
				เข้าหาผู้บังคับบัญชาให้เหมาะกับเวลาและโอกาส
				อย่านินทานายลับหลัง
				อย่าโกธรเมื่อผู้บังคับบัญชาไม่เห็นด้วยกับความคิดของเรา
				เมื่อผู้บังคับบัญชาปฏิบัติดีต่อเราจะต้องหาทางแสดงความขอบคุณ
				อย่าบ่นถึงความยากลำบากในการปฏิบัติงานต่อหน้านาย
				สรรเสริญนายในโอกาสต่าง ๆ
				ประเมินตัวเองเป็นระยะ ๆ ว่า
				เงินเดือนขึ้นหรือเปล่า
				ถูกถามความเห็นบ้างหรือเปล่า
				ถูกสั่งงานข้ามหัวบ้างหรือเปล่า
				ถูกตำหนิบ้างหรือเปล่า
				มีความรู้เกี่ยวกับตัวผู้บังคับบัญชา และครอบครัวบ้างหรือไม่
		2	หลักการเข้าหาเพื่อนร่วมงานระดับเดียวกัน
				เข้าหาเขาก่อน
				มีความจริงใจต่อเขา
				อย่าซัดทอดความผิดให้เขา
				ยกย่องชมเชยเขาในกรณีที่สมควร
				ให้ความร่วมมือด้วยความเต็มใจเสมอ
				แจ้งให้เขาทราบโดยด่วนในเรื่องที่เกี่ยวกับความรับผิดชอบของเขา
				ฟังความเห็นเขาบ้าง
				หลีกเลี่ยงการทำตัวเหนือกว่า
				เสมอต้นเสมอปลาย
				สรรเสริญเขาในโอกาสอันควร
				หลีกเลี่ยงการขอร้องหยุมหยิม
				ใจกว้างพอประมาณ
				พบปะสังสรรค์กันตามควร
				ให้อภัยซึ่งกันและกัน
		3	หลักการเข้ากับผู้ใต้บังคับบัญชา
				รู้จักควบคุมอารมณ์ตนเอง
				อย่าอารมณ์ฉุนเฉียว
				อย่าหลงตัวเองว่าเก่งกว่าคนอื่น
				อย่าใช้อำนาจเกินความจำเป็น
				อย่าตัดสินใจในเวลาโกธร
				อย่าเลือกที่รักมักที่ชัง
				วิธีส่งเสริมกำลังใจ
				เอาใจเขามาใส่ใจเรา
				ยกย่องเมื่อเขาปฏิบัติดี
				แสดงความเชื่อมั่นในตัวผู้ใต้บังคับบัญชา
				อย่าจุกจิกจู้จี้ เหมือนคนเป็นโรคประสาท
				เอาใจใส่ในความยากลำบากในการปฏิบัติงานของผู้ใต้บังคับบัญชา
				มีความจริงใจและเห็นอกเห็นใจ
				รู้จักใช้รางวัลล่อใจ
				ให้บำเหน็จรางวัลอย่างเป็นธรรม
				หลีกเลี่ยงการใช้ระบบหยุมหยิมเกินความจำเป็น
				ชี้แจงความเคลื่อนไหวในวงงาน
				ชี้แจง นโยบาย แผนงาน และปัญหาต่าง ๆ อย่างกระจ่างชัดและทันต่อเหตุการณ์
				อย่าทำให้เขารู้สึกว่านายเท่านั้นที่ควรรู้ และลูกน้องไม่มีความสำคัญแต่อย่างใด
				อย่าปล่อยให้เก็บเรื่องราวจากข่าวลือ
				เมื่อเขาถามข้อข้องใจ หาคำตอบที่ถูกต้องมาทำความเข้าใจให้ได้
				ความเห็นของเขาที่ยังไม่สามารถปฏิบัติได้ ชี้แจงเหตุผลให้เขาทราบ
				รักษาผลประโยชน์ของผู้ใต้บังคับบัญชา
				เอาใจใส่ในผลประโยชน์ของเขา
				ใครสมควรได้รับการเลื่อนขั้น เลื่อนฐานะ รีบดำเนินการให้
				ใครมีเรื่องทุกข็ร้อนหาทางปัดเป่าให้
				ใครทำดีรีบให้รางวัลตอบแทน
				เอาใจใส่ในความทุกข์สุขส่วนตัวและครอบครัวของเขา
				อย่าเบียดบังผลประโยชน์ของผู้ใต้บังคับบัญชา
				อย่าสัญญาแก่ผู้ใต้บังคับบัญชาในสิ่งที่ไม่สามารถปฏิบัติได้ หรือไม้ตั้งใจที่จะปฏิบัติ
				อย่าให้ยาหอมกับผู้ใต้บังคับบัญชาโดยไม่มีความจริงใจ
				อย่าใจแคบกับผู้ใต้บังคับบัญชา
				พยายามละเว้นหรือหลีกเลี่ยงการกระทำดังต่อไปนี้ เพราะจะทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาเสื่อมศรัทธา ขาดความจงรักภักดี
				เจ้าอารมณ์ ขี้โมโห ฉุนเฉียว
				เลือกที่รัก มักที่ชัง
				ชอบแสดงอำนาจ
				ซัดทอดความผิด
				ไม่กล้ารับผิดชอบ
				ระเบียบจัดเจนเกินควร จุกจิก จู้จึ้ (เหมือนคนเป็นโรคประสาท)
				ชอบรวมอำนาจ
				ทำตัววิเศษกว่าคนอื่น
				ชอบทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาอึดอัดอับอาย
				ดูหมิ่นผู้ใต้บังคับบัญชา
				ไม่เห็นความสำคัญในผลงานการปฏิบัติงานของผู้ใต้บังคับบัญชา
				ไม่มีความเชื่อมั่นในตัวผู้ใต้บังคับบัญชา
				มีแต่ยาหอม ปราศจากความจริงใจต่อผู้ใต้บังคับบัญชา
				เอาตัวรอดแต่ผู้เดียว
				ชอบขู่เข็ญ
				มรรยาทส่วนตัวหยาบคาย
				ขี้หวาดระแวง
				ไม่รับฟังความคิดเห็นของผู้ใต้บังคับบัญชา
				ไม่รักษาคำพูดที่ได้สัญญาไว้
				ไม่ต่อสู้เพื่อผลประโยชน์ของลูกน้อง
				ชอบเสี้ยมเขาควายให้ชนกัน
				หูเบาไม่สนใจกับปัญหาในวงงาน
				ไม่สนใจคำเรียกร้องของผู้ใต้บังคับบัญชา
				ทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาเข้าใจผิดเกี่ยวกับเหตุการณ์ในวงงาน
				ปิดบังความรู้ในการทำงาน กลัวลูกน้องแย่งเก้าอี้
				นินทาผู้ใต้บังคับบัญชา
				ประพฤติตนไม่เหมาะสมกับผู้ใต้บังคับบัญชาที่เป็นสตรี
				ไม่มีศิลปะการสอนงานผู้ใต้บังคับบัญชา
				ไม่สนใจความเป็นอยู่ของผู้ใต้บังคับบัญชา
		4	หลักการเข้ากับประชาชน
				ศึกษาและพยายามใช้ภาษาพื้นเมือง
				พยายามทราบความต้องการของเขา
				หาโอกาสไปเยี่ยมเยือน สนทนาปราศรัย
				ไม่ปฏิเสธการต้อนรับของชาวบ้าน
				หาโอกาสเข้าร่วมพิธีทางศาสนา
				เลิกความรู้สึกเป็นเจ้าขุนมูลนาย
				เปลี่ยนทัศนคติให้เป็นไปตามระบบรักกันฉันท์พี่น้อง
				สุจริต
				ไม่เบียดเบียนหยามชาวบ้าน
				มีท่าทีเป็นมิตรเสมอ
				นำบริการต่าง ๆ ไปสู่ประชาชน
				ติดตามดูแลลูกน้องที่ออกไปทำงานร่วมกับประชาชนเป็นกรณีพิเศษ
				หาทางที่จะทราบความเป็นอยู่และพฤติการณ์ของชาวบ้านโดยละเอียด
				เปิดโอกาสให้เขาระบายทุกข์ร้อน
	ครับทั้งหมดนี้ก็เป็นหลักการเข้าถึงบุคคลที่อาจารย์ชิต นิลพานิช ท่านรวบรวมไว้ ผมเองในฐานะลูกศิษย์ท่านก็ขออนุญาตนำมาเผยแพร่ต่อ ก็ลอง ๆ ดูนะครับว่าเราทำครบตามที่อาจารย์สอนแนะไว้หรือยัง ถ้ายังลองทำดูนะครับ รับรองว่าจะสัมพันธ์กับผู้คนทุกระดับชั้นได้อย่างดี มีสุขจริง ๆ
	ที่มา: ข้อเขียนจากคอลัมน์ "สาระน่ารู้" วารสารกำนันผู้ใหญ่บ้าน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
	[ อ่านบทความย้อนหลัง ]