หลังจากกรมศิลปากรได้สำรวจและขุดแต่งแหล่งประวัติศาสตร์และโบราณคดีบริเวณเขาคา ในพื้นที่หมู่ที่ 11 ตำบลเสาเภา อำเภอสิชล พบร่องรอยเด่นชัดว่า พื้นที่ในเขตนี้เคยเป็นชุมชนพราหมณ์ที่มีความเจริญรุ่งเรืองและมั่นคงมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 12-14 พบเทวสถานประมาณ 50 แห่งกระจายอยู่อย่างหนาแน่นในพื้นที่ตำบลเสาเภาและบ้านหลอง (ฉลอง) โดยเฉพาะพื้นที่ตอนกลางบริเวณท่าทน ท่าเชี่ยว และท่าควาย ส่วนบริเวณอื่น ๆ ก็เคยมีผู้พบศิวลึงค์ ฐานศิวลึงค์ รวมทั้งส่วนประกอบของศาสนสถาน

พบหลักฐานที่เป็นศาสนสถานและศาสนวัตถุอันเนื่องด้วยพุทธศาสนา เช่น พบพระพุทธรูปที่วัดจอมทอง ในเขตตำบลสิชล มีอายุในช่วงพุทธศตวรรษที่ 14-15 และพบหลักฐานที่มีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ 18-24 ทั้งที่เป็นซากวัดร้าง พระพุทธรูป ร่องรอยสถูปเจดีย์ในเขตพื้นที่อำเภอสิชลและอำเภอท่าศาลา ยืนยันว่าหลังจากศาสนาพราหมณ์เสื่อมลงศาสนาพุทธก็เข้ามาแทนที่ต่อเนื่องกันมาไม่น้อยกว่า

ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช ฉบับบุดขาว อักษรไทยย่อ (รวมเรื่องเมืองนครศรีธรรมราช พ.ศ.2504) กล่าวถึงเหตุการณ์ช่วงหลังจากมหาศักราช 1588 ปีมะเมีย ตรงกับ พ.ศ.2209 (จุลศักราช 1028 อัฐศก) กล่าวว่า “พระพนมวังแลนางสะเดียงทองก็มาตั้งย้านอยู่จงสระนอกเมืองดอนพระสร้างป่าเป็นนา…สร้างนากะนอม สร้างนาสะเพียง สร้างนาตระชน”

อีกตอนหนึ่งกล่าวว่า หลังจากพระศรีมหาราชาได้กระทำพิธีสังสการศพพระพนมวังผู้เป็นบิดาเสร็จแล้ว ได้แจกอัฐิธาตุและญาติลูกหลานพรพนมวัง “ให้อยู่ท่าทอง ให้อยู่ไชยคราม ให้อยู่กระหนอม ให้อยู่ตระชน ให้อยู่ละออง ให้อยู่ทุ่งหลวง” อีกตอนหนึ่งว่า “แลเจ้าสนตราไสอินทราชาขอเอาเป็นเมียตั้งบ้าน แทบทะเลตระหนอมสร้างนาศรีชน สร้างนาสะเพียง แลกะนอม” เมืองกะนอมหรือกระนอม เมืองตระชน ศรีชน และ เมืองละออง ในที่นี้คือ อำเภอขนอม อำเภอสิชล และตำบลฉลองในอำเภอสิชลในปัจจุบัน อันนี้แสดงว่าในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 23 เป็นช่วงที่อำเภอสิชลเป็นชมชนไทยพุทธเพราะวงศ์ญาติของพระพนมวังนอกจากมีหน้าที่สร้างบ้านเป็นเมืองและสร้างป่าเป็นนาแล้ว

ทำเนียบข้าราชการนครศรีธรรมราช ครั้ง

รัชกาลที่2 (พ.ศ.2354) กล่าวถึงตำแหน่งข้าราชการในเขตพื้นที่ของอำเภอสิชล (ในปัจจุบัน) ได้ว่าที่ “อลอง” (บริเวณบ้านหลอง และ ตำบลฉลองในปัจจุบันนั้นว่า “เมืองภักดีสงครามเมืองอลองถือศักดินา 1000 ฝ่ายขวา ถือตรารูปเลียงผา …เกณฑ์อยู่รักษาอลอง ได้เรียกส่วนอากรในท่ำได้รับพระราชทานค่าคำนับฤชาภาษีส่วย” คำว่า “เมือง” ในที่นี้เป็นบรรดาศักดิ์ โดยปกติมีศักดินาสูงกว่า “ขุน” บางคนมีศักดินาเสมอกับ “หลวง” ก็มี ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับภาระหน้าที่รับผิดชอบ นอกจากเมืองภักดีสงครามเป็นหัวหน้าแล้วที่เมืองนี้ยังมีขุนเบ็จธานี รองที่อลองถือศักดินา 400 และมีขุนอินทรพิชัย ช่วยราชการที่อลองถือศักดินา 400 อีกท่านหนึ่ง มีวัดถ้ำตีมัน วัดเบิก วัดกลาง วัดถ้ำเทียนถวาย เป็นเลณฑุบาตอยู่ในที่อลอง

ampur_บ้านเรือนชาวประมง.gif

ชื่อเรียกนามสถานแห่งนี้ปรากฏในเอกสารต่าง ๆ แตกต่างกัน นอกจากจะเป็น “ตระชน”