ชื่อท้องถิ่น |
ผักแว่น (ใต้) ผักหนอก จำปาเครือ กะบังนอก (ลำปาง) |
ชื่อวิทยาศาสตร์ |
Centella asiatica (Linn.) Urban |
วงศ์ |
UMBELLIFERAE (APIACEAE) |
ชื่อสามัญ |
Asiatic Pennywort / Tiger Herbal |
ลักษณะ |
เป็นพืชล้มลุกอายุหลายปี มักขึ้นในที่ชื้นแฉะ ลำต้นเลื้อยยาวไปตามพื้นดิน แตกรากฝอยตามข้อ ไหลที่แผ่ไปจะงอกใบจากข้อชูขึ้น 3-5 ใบ ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไต เส้นผ่าศูนย์กลาง 2-5 ซม. ขอบใบหยัก ก้านใบยาว ดอก ดอกออกเป็นช่อที่ซอกใบ ขนาดเล็ก 2-3 ดอก กลีบดอกสีม่วง ผล เป็นผลแห้ง แตกได้ |
การขยายพันธุ์ |
โดยเมล็ด และไหลปักชำ ตัดแยกไหลที่มีต้นอ่อนและมีรากออก นำไปปลูกในที่ชื้นแฉะ แต่ได้รับแสงแดดมากพอสมควร เป็นพืชที่ขึ้นง่าย ปลูกได้ตลอดทั้งปี |
ส่วนที่นำมาเป็นยา |
ลำต้นและใบสด |
สารเคมีและสารอาหารที่สำคัญ |
จำพวกไตรเทอร์ปิน และไตรเทอร์ปินกลัยโคไซด์ ได้แก่ กรดเอชีอาติก (asiatic acid) กรดมาดิคาสซิก (madecassic acid) เอซิอาติโคไซด์ (asiaticoside) ออกซิเอซิอาติโคไซด์ (oxyasiaticoside) มาดิคาสซอล (madecassol) ซึ่งสารเหล่านี้มีฤทธิ์ช่วยเร่งการสร้างเนื้อเยื่อและสมานแผล นอกจากนี้ยังพบน้ำตาลหลายชนิด เช่น เรซิน วิตามินซี สารเทนนินสารที่มีรสขมชื่อ Vellarine อัลคาลอยด์ชื่อไฮโดรคอไทลีน (hydrocotylene) และน้ำมันหอมระเหยชื่อ B-Caryophyllene |
สรรพคุณทางยา และวิธีใช้ |
โรคปากเปื่อย ปากเหม็น แก้ร้อนใน กระหายน้ำ: ใช้บัวบกสด 1 กำมือ (10-20 กรัม) ตำแล้วคั้นเอาแต่น้ำเติมน้ำตาลทรายเล็กน้อย ดื่มวันละ 3 ครั้งติดต่อกัน 1-2 วัน แก้อาการเจ็บคอ: ใช้บัวบกสด 1 กำมือ ตำให้ละเอียดแล้วคั้นเอาแต่น้ำ เติมน้ำส้มสายชู 1-3 ช้อน จิบบ่อยๆ แก้อาการปวดศรีษะข้างเดียว: รับประทานแบบสดๆ หรือคั้นน้ำรับประทานไม่จำกัดปริมาณ ควรรับประทานติดต่อกัน 5-6 วัน แก้อาการช้ำใน ลดความดันโลหิต: ใช้บัวบกสด 2 กำมือ คั้นเอาแต่น้ำ เติมน้ำตาลทรายเล็กน้อย รับประทานติดต่อกันอย่างน้อย 5-7 วัน รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก: ใช้ใบสด 1 กำมือ ตำให้ละเอียด คั้นเอาแต่น้ำ ทาบริเวณแผลบ่อยๆ ใช้กากพอกด้วยก็ได้ |
ข้อควรรู้ |
สารสกัดบัวบกด้วยน้ำ สามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อแบคทีเรีย ที่ทำให้เกิดหนอง และฆ่าเชื้อราที่เป็นสาเหตุของกลากได้ |
บอระเพ็ด | ปลาไหลเผือก |