ชื่อท้องถิ่น

ชุมเห็ดเทศ, ขี้คาก, ลับมือหลวง, เล็บมืนหลวง, หมากกะลิงเทศ, ส้มเห็ด, จุมเห็ด, ชุมเห็ดใหญ่, ตะลีพอ, ตุ๊ยเฮียะเต่า, ฮุยจิวบักทง

ชื่อวิทยาศาสตร์

Senna alata (L.) Roxb. (Cassia alata L.)

วงศ์

CAESALPINIACEAE

ชื่อสามัญ

Candelabra Bush, Ring Worm Bush, Seven - Golden - Candle - Sticks

ลักษณะ

เป็นไม้พุ่มสูง 1-3 เมตร แตกกิ่งก้านออกด้านข้างในแนวขนานกับพื้น  ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ ใบย่อยรูปขอบขนาน รูปวงรีแกมขอบขนาน หรือรูปไข่กลับ กว้าง 3-7 ซม. ยาว 6-15 ซม. หูใบเป็นรูปสามเหลี่ยม  ดอก : ออกเป็นช่อที่ซอกใบตอนปลายกิ่ง กลีบดอกสีเหลืองทอง ดอกย่อยมีใบประดับสีเหลืองแกมน้ำตาล กลีบเลี้ยงสีเขียว มี 5 กลีบ  ผล : เป็นฝัก มีครีบ 4 ครีบ ภายในมีเมล็ดสีดำอยู่จำนวนมาก เมล็ดแบน รูปสามเหลี่ยม

การขยายพันธุ์

เมล็ด ปลูกง่ายในดินเกือบทุกชนิด โดยเฉพาะดินร่วนซุย เป็นพืชที่ชอบน้ำและดินที่ชุ่มชื่น ไม่ชอบร่ม ปลูกโดยการเพาะกล้าก่อน หรือปลูกโดยตรงก็ได้

ส่วนที่นำมาเป็นยา

ดอกสด ใบสด หรือแห้ง

สารเคมีและสาร
อาหารที่สำคัญ

มีสารแอนทราควิโนน กลัยโคซานด์ หลายชนิดได้แก่ emodin, aloe - emodin และ rhein ใช้เป็นยาระบายกระตุ้นลำใส้ใหญ่

สรรพคุณทางยา
และวิธีใช้

 แก้กลากเกลื้อน :ใช้ใบสด 4 -5 ใบ ขยี้หรือตำให้ละเอียด เติมน้ำเล็กน้อยทาบริเวณที่เป็นหรือใช้ใบตำรวมกับกระเทียม 4 - 5 กลีบ ผสมปูนแดงเล็กน้อยทาบริเวณที่เป็น โดยเอาไม้ไผ่ขูดผิวให้แดงก่อน ทาบ่อย ๆ จนหายหายแล้วทาต่ออีก 7 วัน


 แก้ฝีและแผลพุพอง : ใช้ใบและก้านสด 1 กำมือ ต้มกับน้ำพอท่วมยา แล้วเคี่ยวให้เหลือ 1 ใน 3 ชะล้างบริเวณที่เป็นวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ถ้าเป็นมากให้ใช้ประมาณ 10 กำมือ ต้มอาบ


 แก้อาการท้องผูก เป็นยาระบาย :ใช้ช่อดอกสด 2-3 ช่อดอกต้มรับประทานกับน้ำพริก หรือนำใบสดหั่นตากแห้ง ใช้ต้มหรือชงน้ำดื่ม ครั้งละ 12 ใบ
        ใบแห้งบดเป็นผงปั้นกับน้ำผึ้งเป็นลูกกลอนขนาดเท่าปลายนิ้วก้อย รับประทานครั้งละ 3 เม็ด ก่อนนอน หรือเมื่อมีกอาการท้องผูก
        ใช้ใบสด 8-12 ใบ อังไฟให้เหลือง หั่นเป็นฝอย ต้มกับน้ำ 1 ถ้วย เติมเกลือเล็กน้อย รินเอาแต่น้ำ ใช้สำหรับดื่ม

ข้อควรระวัง

- ใบชุมเห็ดเทศถ้าไม่คั่วเสียก่อน จะเกิดอาการข้างเคียง คืออาจมีอาการคลื่นไส้อาเจียน เมื่อคั่วความร้อนจะช่วยให้สารที่ออกฤทธิ์ทำให้คลื่นไส้อาเจียนสลายไป
- ส่วนต่าง ๆ ของชุมเห็ดเทศมีสารกลุ่มแอนทราควิโนน ซึ่งมีฤทธิ์ระบายโดยการกระตุ้นบีบตัวของลำไส้ใหญ่ จึงไม่ควรกินติดต่อกันนานเพราะเมื่อไม่ได้รับยาจะทำให้ลำไส้ไม่ทำงานตามปกติ

คูน สมุนไพร 67 ชนิด ที่ใช้ในสาธารณสุขมูลฐาน ชุมเห็ดไทย