วิริยพละ หมายถึง กำลังความเพียรหรือความขยัน คนมีความขยันต้องมีกำลังใจเข้มแข็ง อาจกล่าวได้ว่าวิริยพละก็คือกำลังใจนั้นเอง กำลังใจต้องมาคู่กับกำลังปัญญาเสมอ
คนมีกำลังใจแต่ไม่มีกำลังปัญญาจะเป็นคน บ้าบิ่น
คนมีกำลังปัญญาแต่ขาดกำลังใจจะเป็นคน ขลาด
คนที่มีทั้งกำลังใจและกำลังปัญญา จึงจะเป็นคน กล้าหาญ
นักบริหารที่มีกำลังปัญญาแต่ขาดกำลังใจ มักถือนโยบายหลบภัยหนีปัญหาเหมือนกับนักมวยชั้นเชิงที่เอาแต่ถอยตลอด ๑๒ ยกแม้ว่าคู่ต่อสู้เพลี่ยงพล้ำเขาก็ไม่กล้าใช้หมัดเด็ดเก็บคู่ต่อสู้ คนดีเบื่อนักมวยประเภทหนี้ลูกเดียวฉันใด ประชาชนก็เบื่อผู้บริหารที่เอาแต่หลบภัยหนีปัญหาฉันนั้น
นักมวยก็น่าสนใจคือ นักมวยที่มีทั้งชั้นเชิงและหมัดหนักพอที่จะเก็บคู่ต่อสู้ นักบริหารที่ดีควรเป็นเช่นนั้น เขามีชั้นเชิงคือกำลังปัญญาและมีหมัดหนักคือกำลังใจ รวมทั้งสองอย่างเข้าด้วยกันเรียกว่าความกล้าหาญ
นักบริหารที่ดีต้องเป็นคนกล้าตัดสินใจ กล้าได้กล้าเสีย ไม่กลัวความยากลำลากที่รอคอยอยู่เบื้องหน้า เขาจะถือคติว่า "ล้มเพราะก้าวไปข้างหน้า ดีกว่ายืนเต๊ะท่าอยู่กับที่" ใครที่ไม่ก้าวเดินไปข้างหน้าจะกลายเป็นคนล้าหลัง เพราะคนอื่น ๆ ได้แซงขึ้นหน้าไปหมด นักบริหารต้องกล้าลองผิด ลองถูก ถ้าทำผิดพลาดก็ถือว่าผิดเป็นครู ใครที่ถนอมตัวจนไม่กล้าทำอะไรเลยจัดเป็นคนขลาด เขาควรฟังคำเตือนของนโปเลียนมหาราชที่ว่า "คนที่ไม่ทำอะไรผิดคือคนที่ไม่ทำอะไรเลย"
ผู้ทำการใหญ่ย่อมต้องเจออุปสรรคเหมือนต้นไม้สูงใหญ่มักจะเจอลมแรง นักบริหารต้องกล้าจับทำโครงการใหญ่หรืองานใหญ่ ถือคติว่า "คนสร้างงาน งานสร้างคน" ถ้าขยันทำงานยาก ๆ ความชำนาญก็ตามมา คนที่ผ่อนร้อนผ่านหนาวมามากจะฉลาดและแกร่งขึ้น ดังนั้น นักบริหารจะต้องไม่หลบเลี่ยงหน้าที่ที่ลำบากยากเย็น ถือภาษิตที่ว่า "ว่าวขึ้นสูงเพราะมีลมต้าน คนจะขึ้นเพราะเผชิญอุปสรรค์" พระพุทธเจ้ายังต้องรบกับมารก่อนตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ดังคำกล่าวที่ว่า "มารไม่มี บารมีไม่แก่" ไม่มีความสำเร็จอันใดที่ได้มาโดยไม่ต้องลงทุนลงแรง พระพุทธองค์ตรัสว่า
"วิริเยนทุกฺขมจฺเจติ คนละล่วงทุกข์ได้เพราะความขยัน"
ดังภาษิตอุทานธรรมที่ว่า
อยากเป็นสุขก็ต้องทุกข์ลงทุนก่อน
อยากเป็นก้อนทีละน้อยค่อยผสม
อยากเป็นพระก็ต้องละกามารมณ์
อยากเป็นพรหมก็ต้องเพียรเรียนทำฌาน
วิริยะหรือความขยันมี ๒ ประเภท คือ
๑) สสังขาริกวิริยะ ความขยันที่ต้องมีคนอื่นปลุกใจหรือมีสถานการณ์บีบบังคับ ถ้าไม่มีคนปลุกหรือบีบบังคับ บางคนก็หมดกำลังใจและไม่ยอมทำอะไรต่อไป
๒) อสังขาริกวิริยะ ความขยันที่เกิดจากการปลุกใจตัวเอง แม้คนอื่นจะหมดกำลังใจล้มเลิกการทำงานไปแล้ว แต่คนที่ปลุกใจตัวเองจะลุกขึ้นสู้ไปต่อ
ในฐานะผู้นำคนอื่น ๆ นักบริหารต้องมีอสังขาริกวิ ริยะ คือไม่ยอมแพ้ง่าย ๆ เมื่อเผชิญอุปสรรค เขาต้องปลุกใจตนเองและปลุกระดมคนอื่นให้ทำงานต่อไป ถ้าหัวขบวนยอมแพ้เสียคนเดียว องค์กรทั้งหมดก็สิ้นฤทธิ์ เหตุนั้นพระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า "วายเมเถว ปุริโส ยาวอตฺถสฺส นิปูปทา เกิดเป็นคนต้องพยายามร่ำไปจนกว่าจะได้สิ่งปรารถนา"
แน่นอนว่า คนที่ทำการใหญ่บางครั้งถอยตั้งหลักแล้วค่อยรุกคืนหน้าไปใหม่ ถ้าจำเป็นต้องชวนเซก็ประคองตัวไว้อย่างให้ล้ม ถ้าหากต้องล้ม ถ้าหากต้องล้มลงไป จงลุกขึ้นมาอีกและอย่าลุกขึ้นมามือเปล่านั่นคือถ้าต้องพ่ายแพ้ผิดหวัง ต้องหาบทเรียนจากความผิดพลาดในอดีต เมื่อกลับคืนสังเวียนอีกครั้ง เขาต้องฉลาดกว่าเก่า สุขุมว่าเก่าและเข้มแข็งกว่าเก่า
นักบริหารที่ยิ่งใหญ่หลายคนเคยลิ้มรสชาติของความพ่ายแพ้กันมาก่อน เมื่อคนที่มีวิริยะส้มลงเขาจะลุกขึ้นมาอีก ดังชีวิตอดีตประธานาธิบดีคนหนึ่งของสหรัฐอเมริกาบุคคลผู้นี้ประสบความล้มเหลวครั้งแล้วครั้งเล่า ดังนี้๙
อายุ ๒๑ ปี ล้มเหลวในการประกอบธุรกิจ
อายุ ๒๒ ปี พ่ายการเลือกตั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติของรัฐ
อายุ ๒๔ ปี ล้มเหลวในการประกอบธุรกิจอีกครั้ง
อายุ ๒๖ ปี คนรักของเขาตายจากไป
อายุ ๓๔ ปี พ่ายการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฏร
อายุ ๓๖ ปี พ่ายการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฏร
อายุ ๔๕ ปี พ่ายการเลือกตั้งวุฒิสภาสมาชิก
อายุ ๔๗ ปี พยายามเป็นรองประธานาธิบดีแต่ไม่มีใครสนับสนุน
อายุ ๔๙ ปี พ่ายการเลือกตั้งวุฒิสภาสมาชิก
อายุ ๕๒ ปี ชนะการเลือกตั้งชิงตำแหน่งประธานาธิบดี
บุคคลผู้นี้มีชื่อว่า อับราฮ้ม ลินคอล์น ประธานาธิบดีคนที่ ๑๖ ของสหรัฐอเมริกา เขาจะไม่มีวันได้ประธานาธิบดี เลยถ้าไม่รู้จักปลุกใจตังเองด้วยอสังขาริกวิริยะให้ลุกขึ้นเดินหน้าต่อไป สุนทรภู่ เขียนไว้ว่า
จับให้มั่นคั้นหมายให้วายวอด
ช่วยให้รอดรักให้ชิดพิสมัย
ตัดให้ขาดปรารถนาหาสิ่งใด
เพียรจงได้ดังประสงค์ที่ตรงดี
นักบริหารที่ประสบความสำเร็จต้องเป็นคนพากเพียรอย่างหนัก ข้อสำคัญเขาต้องพากเพียรเพื่อบรรลุถึงเป้าหมายที่ดีดังคำกลอนของสุนทรภู่นั้น ความสำเร็จรวมทั้งชื่อเสียงเกียรติยศจึงคงทนถาวรนั่นคือ นักบริหารต้องมีพละข้อที่สาม คือ อนวัชชพละ
