|
|||
Culture of Nakhon Sri Thammarat |
ประเพณีไล่แม่มด เป็นประเพณีขับไล่ผีกลีบ้านกลีเมือง ประจำ เดือนสี่ ของเมืองนคร เชื่อกันว่าเมืองนครเป็นเมืองแรกที่รับประเพณีนี้มาจากลังกา |
พิธีไล่แม่มดของชาวเมืองนคร เมื่อรับมาก็เปลี่ยนใหม่ว่า " พิธีสัมพัจฉรฉินท์ " (แปลว่าพิธีทำบุญสิ้นปี) |
ความเป็นมา ชาวนครประสบความเดือนร้อน เกิดไข้ห่าและภัยพิบัติต่าง ๆ อยู่บ่อย เนื่องจากการแพทย์ไม่เจริญและไม่ทราบสาเหตุของโรคภัยต่าง ๆ จึงได้หาทางแก้ไขโดยการคิดหาวิธีเอาแบบอย่างการขับไล่ผีจากลังกา |
เมื่อพระเจ้าศรีธรรมโศกราชได้สร้างเมืองนครเป็นราชธานี มีกำแพงรอบเมือง ได้เกิดโรคภัยไข้เจ็บ โรคห่าระบาด ผู้คนล้มตายเป็นจำนวนมาก ในที่สุดก็ได้มีการทำเงินตราโมโปรยทั่วกำแพงเมือง ตามความเชื่อมาแต่โบราณ เงินตราโมมีความศักดิ์สิทธิ์สามารถขับไล่โรคห่าจัญไรกาลีบ้านกาลีเมือง |
การทำเงินตราโมโนในสมัยพระเจ้าศรีะรรมโศกราช ตั้งที่วัดพระมหาธาตุด้านตะวันออก ส่วนประกอบที่นำมาทำเหรียญตรานโม คือ ทองคำ ทองอุไร ทองแดง เงิน เหล็ก สักกะสี ปรอท พลวง และ ตะกั่ว รวม 9 อย่าง เรียกว่า " นวโลหะ " ส่วนพิธีการในการทำเงินตรานโมและพิธีไล่แม่มด อดิเรก กล่าวไว้ว่า " การหลอมผสมวัตถุธาตุทั้ง 9 เข้าด้วยกัน ต้องซัดทอดว่านยาจนกระทั่งได้ที่ นำเข้าพิมพ์และตรอกตราสำเร็จรูปเป็นเงินตรานโม คณาจารย์ฝ่ายพุทธจะสวดพระพุทธคุณ ฝ่ายพราหมณ์ก็โอมอ่านพระเวทย์กฤตยาคุณ สรรเสริญและบูชาเทวดาไปจนได้เงินตราเต็ม 9 นำไปเข้าพิธีอาฏานา ที่โรงพิธีซึ่งปลูกไว้ ณ เชิงฐานเจดีย์พระบรมธาตุด้านตะวันออก พิธีสวดอาฏานาดำเนินไปโดยคณาจารย์ฝ่ายพุทธ และฝ่ายพราหมณ์ ซึ่งสมมุติว่าเป็นผู้รับเสนียดจัญไรทุกอย่างออกไปนอกเมือง เมื่อแม่มดคนสุดท้ายออกนอกเมือง เมื่อแม่มดคนสุดท้ายวิ่งออกนอกเมือง ปืนใหญ่ซึ่งตั้งอยู่ ณ ประตูเมืองทั้ง 9 ก็จะถูกจุดยิง พร้อม ๆ กันนั้นมหาเถรผู้ทรงคุณวิเศษและพราหมณาจารย์ผู้เรืองกฤติยาคุณก็นำเงินตรานโมทั้ง 9 บาตรออกไปทำพิธีอาถรรพณ์พระเวทฝังตามประตูเมืองทุก ๆ ประตู เชิงใบเสมากำแพงเมืองทุกใบ นอกจากฝังแล้วยังโปรยเงินตรานโมและน้ำมนต์ทั่วกำแพงโดยรอบ ตามถนนหนทาง วัดวาอาราม เทวสถาน ปราสาท ราชวังและสถานที่สำคัญ ๆ " |
สมัยต่อ ๆ มาพิธีไล่แม่มดของเมืองนครจัดบริเวณวัดพระมหาธาตุวรวิหาร มีทั้งพิธีทางพระพุทธศาสนาและพิธีทางพราหมณ์ โดยพิธีทางพุทธศาสนาจะประกอบพิธีในวิหารหลวง ส่วนพิธีทางพราหมณ์จะประกอบพิธีด้านทิศใต้ของพระวิหารหลวง พิธีนี้จะเริ่มกระทำในวันแรม 11 ค่ำ เดือน 4 จนถึงวันแรม 12 ค่ำ เดือน 4 แต่พิธีทางพราหมณ์จะกระทำในวันแรม 12 ค่ำ เดือน 4 |
พิธีทางพุทธศาสนา เมื่อถึงวันกระทำพิธี อุปกรณ์ที่ใช้ในการทำพิธีนอกเหนือจากพระพุทธรูปในพระวิหารหลวงแล้ว ยังมีเทียนชัยบาตรน้ำพระพุทธมนต์และศัสตราวุธ พระสงฆ์จะมาประชุมเพื่อสวดอาฏิยสูตร (ภาณยักษ์) ตลอดคืนแรม 11 ค่ำ วันแรม 12 ค่ำ แรม 13 ค่ำ และวันแรม 14 ค่ำ เดือนสี่ เมื่อพระสงฆ์สวดเสร็จจะมีการประกาศเทวดาเป็รภาษาสิงหล ขณะประกาศเทวดาให้พระสงฆ์ยืนบนผ้าขาวพับหนึ่ง เมื่อประกาศเสร็จจะประเคนผ้าขาวนั้นแก่พระสงฆ์ ทุก ๆ วันจะจัดให้มีการเลี้ยงพระเป็นพิเศษ เมื่อถึงวันแรม 15 ค่ำ พระสงฆ์ก็ออกไปประพรมน้ำพระพุทะมนต์ตามที่ต่าง ๆ แล้วจัดเลี้ยงพระที่วัดพระธาตุอีก |
พิธีทางพราหมณ์ พิธีพราหมณ์จะกระทำในโรงพิธีชั่วคราวทางด้านใต้ของพระวิหารหลวงวัดพระธาตุวรมหาวิหาร พราหมณ์จะเข้าพิธีในวันแรม 11 ค่ำ เดือน 4 แต่ทำพิธีจริง ๆ ในวันแรม 12 ค่ำ เดือน 4 ในพิธีพราหมณ์จะมีการโหมกุณฑ์ (มีการจุดไฟ) คร่าวไม้ติดเสาถึงกันทุกเสาเรียกตามพราหมณ์ว่า พรหมโองการ แล้วพาดผ้าไตรทวาร ภายในโรงพิธีมีเตียง 3 เตียง สำหรับวางเทวรูปลดลั่นกันตามลำดับ คือ พระนารายณ์และพระพิฆเณศ พระอิศวรและพระอุมาทรงโค เป็นเตียงที่ 1 สูงที่สุด เตียงที่ 2 ต่ำลงมาวางเทวรูปนพเครราะห์ (ดาวพระเคราะห์ทั้งเก้าคือ อาทิตย์ จันทร์ อังคาร พุธ เสาร์ พฤหัสบดี ราหู ศุกร์และเกตุ) ส่วนเตียงสุดท้ายวางเบญจศัพท์ (น้ำเต้าอยู่ในหมู่ของใช้ในการพระราชพิธี สำหรับใส่น้ำอภิเษกหรือน้ำเทพมนตร์) กรดและสังฆ์ นอกจากนี้ภายในโรงพิธีมีเตาทองแดงสำหรับโหมกุณฑ์ หม้อข้าวและหม้อน้ำมนต์ด้วย |
พิธีทางพราหมณ์จะเริ่มเมื่อเวลา 02.00 น. เพราะพิธีพราหมณ์จะกระทำในกลางคืน เริ่มด้วยการชำระร่างกาย บูชาทิศทั้งแปด บูชาพระอศวร บูชาเบญจศัพท์ บูชากรดสังข์ หม้อข้าว หม้อน้ำมนต์ บูชาใบไม้สำหรับโหมกุณฑ์ (นิยมใช้ไม้หลายชนิด แต่ส่วนใหญ่จะเป็นใบตะขบ ใบทองและใบมะม่วง) นำใบไม้ชุบน้ำมันและน้ำผึงรวงแล้วโหมกุณฑ์ เป็นอันเสร็จพิธี ครั้นวันต่อไปจะกระทำเช่นนี้อีก |
ส่วนด้านพระวิหารหลวงมีแม่มดสมมติเป็นตัวแทนของผีกลีบ้านกลีเมืองและความชั่วทั้งปวง แม่มดสมมติจากผู้สมัครใจจะได้เงินเป็นค่าตอบแทน ด้านหน้าของแม่มดจะมีแผงสำหรับชาวเมืองนำของเพื่อการลอยเคราะห์หรือเสดาะเคราะห์มาวาง มักเป็นข้าวสาร เงินอัฐฬส บางรายตัดเล็บ ตัดผมวางไว้ด้วย และจะนำไปลอยน้ำเมื่อเสร็จพิธี |
เมื่อเสร็จพิธีไล่แม่มดจะไล่ตีแม่มดด้วยตะบองเพชร (ทำด้วยใบตาลหรือใบลานที่ตัดออกมาเป็นใบ ๆ ขมวดที่ปลายเป็นปมแล้วลงคาถาด้วยอักษรขอม) วิ่ง่กันเป็นทิวแถว แม่มดวิ่งออกนอกเมือง มีการพรหมน้ำมนต์ตลอดทาง ไล่แม่มดจนออกนอกเมืองจึงหยุด ส่วนใหญ่แม่มดออกทางด้านประตูชัยเหนือแล้วไปอาศัยอยู่ที่หัวอิฐ ต.โพธิ์เสด็จ อ.เมือง จ.นครศรี ฯ เมื่ออกนอกเมืองแล้วห้ามเข้ามาในเมืองอีก |
เมื่อไล่แม่มดเสร็จ ชาวเมืองกลับบ้านเพราะถือว่าต่อไปนี้เมืองจะมีแต่ความสงบสุข ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บทั้งปวง ทั้งนี้เพราะสิ่งชั่วร้ายถูกไล่ออกนอกเมือง พิธีไล่แม่มดของเมืองนครได้ล้มเลิกภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง |
ประเพณีให้ทานไฟ ประเพณีการออกปาก |