เป็นการละเล่นที่เกิดขึ้นในงานบวชนาคเท่านั้น ซึ่งเป็นคติที่ใช้สอนนาคให้เป็นคนดี กตัญญูกตเวทีต่อพ่อแม่

ความหมาย

ท่านขุนอาเทศ ได้ให้ความหมาย คำตักคือ คำเตือนอันเป็นคติ  ท่านดำวัดหัวอิฐ กล่าวว่า " คำตัก คือ กำตัก หรือ กรรมฏัก หมายถึง การกระทำอันแหลม

เครื่องดนตรี

เครื่องดนตรีที่ใช้ประกอบในการเล่นเช่น ฉิ่ง ฉาบ ซอ ปี่ ทับยาว ส่วนใหญ่ตีเพื่อให้จังหวะ และต้องมีลูกคู่ประกอบด้วย

ซอ ปี่ ทับ ฉิง

วิธีการแสดง

การเล่นคำตักจะใช้กล่อมก่อนวันบวช แม่เพลงว่าตำตักอาจมี 2-3 คน ทำนองการว่าคำตัก แม่เพลงจะขึ้นต้นว่า         " เจ้านาคเอยจงจำคำโอวาท        เมื่อบวชในศาสนาพุทธ           จงทำจิตใจให้บริสุทธิ์ (ซ้ำ)        จงทำให้ใจบริสุทธิ์ ประดุจดังผ้าขาว " ในการแห่นาคแต่เดิมอาจขี่ช้าง ม้า หรือเพื่อนเจ้านาค ระหว่างทางแม่เพลงคำตักฝ่ายชายจะเดินข้างซ้ายของช้างหรือม้าที่เจ้านาคขี่ และใช้มือขวาจับหูช้างหรือจับโกลนม้า ส่วนแม่เพลงฝ่ายหญิงจะเดินทางขวาของช้างหรือม้าจับหูช้างหรือโกลนม้า ผลัดกันว่าตำตักจนถึงวัดและเวียนรอบอุโบสถ เนื้อหาของคำตักส่วนมากจะเป็นคติให้เจ้านาคระลึกถึงคุณของบิดามารดา ตั้งใจปฏิบัติตามคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า รักษศีลและตั้งใจปฏิบัติตนให้เป็นคนดีเพื่อตอบแทนคุณพ่อแม่ เป็นต้น

ตัวอย่างเพลงคำตัก

เป็นเนื้อหาบางตอนของเพลงคำตักแต่งโดยท่าดำวัดหัวอิฐ         " เข้ากราบบาทมารดาโศกร่ำ                      เจ้าโศกหวนครวญคร่ำมิวายวาง ลูกกราบลาแม่ไกลเสียงแล้วจากข้าง                    เพราะมีกรรมจำร้างห่างจากพระมารดา         โอ้พระคุณอุ่นอกได้ปกเกล้า                        ได้รักษาข้าพเจ้าจนเติบใหญ่มา แม่อาบน้ำป้อนข้าวคุณแม่เจ้าทนเสดสา               นึกสงสารพระมารดาวันนี้ลูกลาไป         ที่บางคนแม่หาไม่ไหว้ลาพ่อ                        น้ำเนตรไหลคลอลงหลอไหล กราบไหว้ป้าน้าลุงชวนกันยุ่งร่ำไร                         เจ้านึกไปถึงมารดาน้ำตาเจ้าไหลลง         แล้วแค่นขืนกลืนโศกดับโรคร้อน                  พวกแม่ป้าให้พรแล้วสอนสั่ง เจ้าจงสดับรับฟังคุณแม่สั่งทุกองค์                        ตั้งใจตรงเจ้าจงยุดเอาคุณพระพุทธโธ         รัตนะเบื้องต้นค้นหาเหตุ                              เมื่อเจ้าเข้าทรงไตรเพทอันวิเสสโส เจ้าจงทำจิตให้บริสุทธิ์จงยุดเอาพระธรรมโม        ทั้งโลโภโทสะเจ้าจงสละเสีย         ปากว่าไปใจให้ถึงซึ่งรัตนัง                          ห้ามใจไว้อย่าให้หวังนึกถึงลูกเมีย ลูกหนาวอย่าว่าแต่ปากน้ำใจเจ้าจงสละเสีย           ทั้งลูกเมียอกทรัพย์สินเจ้าอย่าถวิลหวัง "

เป็นที่น่าเสียดายที่การละเล่นเพลงคำตักในปัจจุบันได้สูญหายไปแล้ว เนื่องจากการแห่นาคในปัจจุบันมีการแห่นาคด้วยรถ ความจำเป็นในการมีคำตักจึงน้อยลง

เพลงร้องเรือ

home

เพลงนา